Fantom ağrı, fantom duyarlılığı ve güdük ağrısı nedir?
Kesilip uzaklaştırılmış bir uzuvda hissedilen kasılma, yanma ve batma niteliğindeki ağrılardır. Kesilerek kaybedilmiş uzuvun sanki yerinde duruyormuş gibi hissedilmesine fantom duyarlılığı, kesilen uzuvun güdük bölgesinde oluşan ağrılara da güdük ağrısı adı verilmektedir.
Fantom ağrının sıklığı nedir?
Fantom ağrı, kaybolan vücut parçasında görülen kronik bir ağrıdır. Bu durum rahatsız edici olmayabilir veya hastanın hayatını tamamen etkileyebilir. Fantom ağrısı % 0-% 100 arasında değişik oranlarda farklı çalışmalarda rapor edilmiştir. Bu geniş aralık doktorların ağrıyı kabul etmeleri ve hastaların ağrıyı tanımlamaları arasındaki subjektif farklardan kaynaklanmaktadır. Genel olarak uzuv kaybından hemen sonra hastaların %30’unda ve iki yıl geçtikten sonra yalnızca %10’unda pozisyon ve özellikler açısından uzuv kaybı öncesindeki ağrıya benzeyen bir ağrı başladığı gösterilmiştir.
Uzuv kaybı sonrası ağrılı durumlar, burun, dil, meme, parmak, diş, testis, penis ve anüs gibi diğer vücut parçalarının kaybında da tanımlanabilir. Bu tip ağrıların insidansı bilinmemektedir. Mastektomi sonrası fantom hissi’nin %22-64 arasında olabileceği düşünülmektedir.
Fantom ağrının ortaya çıkmasına etkili faktörler nelerdir?
Uzuv kaybı sonrası fantom ağrının ortaya çıkmasındaki en önemli faktör, uzuv kaybından önceki ağrıların süresi ve şiddetidir. Uzun süre şiddetli ağrı çekmiş olan hastalarda uzuv kaybı sonrası fantom ağrının ortaya çıkma ihtimali artmaktadır.
Fantom hissi nasıldır?
Fantom hissinde uzuv genellikle kısalmış veya bazen de şekli bozulmuş biçimde hissedilebilir (Teleskop belirtisi). Fantom hissinde daha çok uzuvun uç kısımları daha canlı olarak hissedilir. Kayıp parçanın yüksek oranda hareketli bir imajıdır. Fantom hissi genelde amputasyondan sonraki ilk yıl içinde yavaş yavaş kaybolur, fantom hissi bulunan hastaların büyük bir çoğunluğunda fantom uzuv ağrısı gözlenmemiştir.
Güdük ağrısı nasıl ortaya çıkar?
Güdük ağrısı, kaybedilen uzuvun kesildiği bölgeden kaynaklanan kronik ağrıdır. Bu ağrı mevcut olan vücut parçasına lokalize olmuştur. %10-25 oranında görülmektedir. Güdük ağrısı yaygın veya lokalize olabilir. Genellikle kesi bölgesinde hissedilebilen sinir ucundan kaynaklanan nodüllerle birlikte görülür. Hemen tüm uzuv kesilmesi durumlarında nöroma adı verilen sinir ucu düğümlerinin oluşmasına rağmen her hastada fantom ağrı veya güdük ağrısı görülmez. Hastalarda sadece güdük ağrısı olabileceği gibi fantom ağrısı veya fantom hissi ile birliktede bulunabilir. Güdük ağrısının fantom ağrıdan farklı olarak tanımlanmasının nedeni her iki durumunda tedavi stratejilerinin tamamen farklı olmasıdır. Eğer herhangi bir etyolojik benzerlik varsa bile bu bilinmemektedir.
Tedavide kullanılan yöntemler nelerdir?
Fantom hissi ve fantom ağrısının tedavisinde;
- Sinir blokları,
- Epidural steroid enjeksiyonu,
- Spinal kord stimülasyonu gibi yöntemler uygulanmaktadır.
